Rudolf Sack

Het bedrijf Rudolf Sack

Het bedrijf Rudolf Sack was vanaf het ontstaan in 1854 een bedrijf dat landbouwmachines maakt. Tot 1945 was Rudolf Sack een leidende onderneming in Duitsland op het gebied van ploegen en landbouwmachines.

Het aantal medewerkers steeg van 60 in 1868 naar 170 in 1878 en naar 650 in 1881. 

In de dertiger jaren van de vorige eeuw werd het bedrijf zwaar getroffen door de economische crisis en moest een groot aantal medewerkers ontslaan. In 1932 waren nog slechts 65 medewerkers en 31 leerlingen bij het bedrijf werkzaam.

Vanaf 1934 heeft het bedrijf actief samengewerkt met het naziregime en een bijdrage geleverd aan de oorlogsindustrie. Naast de oorlogsproductie is het bedrijf voortgegaan als een vooraanstaande leverancier van landbouwwerktuigen. In 1942 werden enkele honderden ploegen geleverd ten behoeve van de grondbewerking van de drooggelegde Wieringermeer en Noordoostpolder.

Door de bijdrage aan de oorlogsindustrie waren nieuwe medewerkers nodig. Die werden gevonden door de inschakeling van krijgsgevangenen en dwangarbeiders. Vanaf 1942 tot het einde van de Tweede Wereldoorlog zijn ruim 2800 krijgsgevangenen en dwangarbeiders bij het bedrijf werkzaam geweest, waarvan 88 Nederlandse krijgsgevangenen en 220 Nederlandse dwangarbeiders.

Als gevolg van de levering van oorlogsmaterieel werd het bedrijf door de geallieerden van strategisch belang gezien en werd het bedrijf in 1945 meerdere malen gebombardeerd en beschadigd.  Na de bevrijding van Leipzig is het bedrijf in april 1945 door de Amerikaanse bezetter stilgelegd. In mei 1945 kreeg het bedrijf toestemming de productie van landbouwmaterieel te hervatten en met 224 medewerkers werd de productie weer opgestart.

In oktober 1945 werd door de Russische autoriteiten beslag gelegd op het vermogen van Rud.Sack KG. Evenals andere Duitse bedrijven werd het bedrijf door de bezetter aan een nader onderzoek onderworpen. Hierbij ging het om de vraag in hoeverre leiding en aandeelhouders hadden gecollaboreerd met het naziregime. Voor Rud.Sack KG was de uitkomst van het onderzoek dat was gecollaboreerd en dat het bedrijf niet aan de eigenaren kon worden teruggegeven. In juli 1946 werd het bedrijf tijdelijk overgenomen door de landsregering van Sachsen. In september 1947 werkten 1000 medewerkers bij het bedrijf.

Als gevolg van de vorming van de DDR werd het bedrijf in 1948 onteigend en omgevormd tot Volkseigener Betrieb Leipziger Bodenbearbeitungsgeräte. (BBG) Een aantal kleinere bedrijven op het gebied van landbouwmachines werd toegevoegd en met ongeveer 1500 werknemers werd BBG in de DDR de grootste producent op het gebied van landbouwwerktuigen.

Na het einde van de DDR in 1990 werd het bedrijf geprivatiseerd. Onder druk van de concurrentie werd het bedrijf in 1999 overgenomen door Amazonen Werke.

Na de omvorming tot BBG is de productie geleidelijk overgebracht naar locaties buiten Leipzig. De fabriekshallen in de Karl Heine Strasse zijn inmiddels grotendeels gesloopt; enkele gebouwen zijn voor een deel als industrieel monument behouden gebleven en dienen thans als kantoorgebouw. 

Opmerkelijk is dat de administratie van het bedrijf tijdens de tweede wereldoorlog, vrijwel volledig gespaard is gebleven. Het bevindt zich nu in het Staatsarchiv Sachsen in Leipzig en is raadpleegbaar. In deze gearchiveerde administratie bevinden zich de peroneelskaarten van veel Nederlandse dwangarbeiders en krijgsgevangenen.

Plattegrond bedrijfsgebouwen 1941.pdf (958,4 kB)

Betriebslagers

Het bedrijf Rudolf Sack beschikte tijdens de tweede wereldoorlog over meerdere zgn Betriebslager, waar de buitenlandse medewerkers werden ondergebracht. Zie voor een korte beschrijving van deze Lager het desbetreffende hoofdstuk op deze website.

De Zeeuwse groep werd na aankomst in Leipzig voorlopig ondergebracht in het Betriebslager Mangold aan de Diezmanstrasse in Leipzig. Dit was het grootste Lager van het bedrijf. Kort daarna verhuisde een deel van de groep naar Am Entenweiher in Leipzig-Leutsch. De afstand naar de fabriek was iets groter (ongeveer 25 minuten lopen), maar het verblijf werd door zijn ligging als niet onaangenaam ervaren.

Ook in het Betriebslager Mangold waren Nederlanders ondergebracht. Gedurende de verblijfsperiode zijn er meerdere overplaatsingen geweest tussen de verschillende Betriebslagers. Mangold was het grootste Lager en had meerdere barakken met een capaciteit van bijna 1000 personen. In dit lager woonden mensen van diverse nationaliteiten, vooral zgn Ostarbeiter. Marien Phernambucq was een van de bewoners van dit Lager; hij woonde hier tijdens de gehele periode van zijn verblijf in Leipzig.